(คำสอนของหลวงปู่เรื่องการดูจิต รักษาจิต ที่คุณเมธาบันทึกไว้)

...หากถามว่าคำสอนหลวงปู่ที่เกี่ยวกับการดูจิตนั้นเป็นอย่างไร ศิษย์หลายคนที่ทันได้ไปกราบหลวงปู่ คงตอบตรงกันว่า แทบทุกครั้งที่ตอนกราบลาหลวงปู่กลับบ้าน มักจะได้ยินท่านพูดย้ำ (เหมือนให้เป็นการบ้าน) ว่า

“หมั่นทำเข้าไว้ ให้ดูจิต รักษาจิต”

เป็นถ้อยคำสั้นๆ ๓ คำ ที่เป็นกำลังใจ เป็นการเตือนสติ และเป็นการสอนให้คิด ในเวลาเดียวกัน

ครั้งหนึ่งผู้เขียนได้มีโอกาสกราบขอคำแนะนำจากหลวงปู่ว่า จะดูจิตรักษาจิตได้อย่างไร

ท่านได้เมตตาขยายความให้ฟังว่า

“ตอนที่พระอัสสชิแสดงธรรมกับพระสารีบุตรก่อนบวช ที่ว่า เย ธัมมา... แกลองไปตรองดูให้ดี ท่านสอนให้เห็นเหตุกับผล ให้แก้ต้นเหตุ ถ้าเหตุดับ ผลก็ดับ มีแค่นี้”

ผู้เขียนมาสรุปภายหลังได้ว่า ท่านสอนให้ดูจิตและรักษาจิตควบคู่กันไป การจะดูจิตได้ ต้องอาศัยสติฉันใด การจะรักษาจิตได้ก็ต้องอาศัยปัญญาฉันนั้น

ปัญญาเกิดจากการฟัง ปัญญาเกิดจากการคิด และปัญญาเกิดจากการภาวนา

“ดูจิตและรักษาจิต” จึงเป็นคำที่ไม่ควรแยกจากกัน เหมือนคำว่า สติกับปัญญา

เมื่อประกอบกันเป็นสติปัญญาแล้ว ก็สามารถเห็นเหตุเห็นผล และดับที่ต้นเหตุได้ ปัญหาก็หมดไป

นักปฏิบัติใช้สติดูจิตเพื่อกำหนดรู้สภาวะ (ว่ามีโกรธ โลภ หลง อันใดครอบงำจิตอยู่) เพื่อจะใช้ปัญญาและความเพียรในการ "รักษาจิต" (ให้ปราศจากโกรธ โลภ หลง มาครอบงำจิต)

ผู้พ้นแล้วดูจิต "สักแต่ว่า" เกิด-ดับ เกิด-ดับ ... (เพราะท่านเสร็จกิจของการปรับปรุงจิตแล้ว)

รำลึกคำเตือนหลวงปู่ที่ว่า "...เบื้องต้นจะขึ้นยอดตาล มีหวังตกลงมาแข้งขาหัก หรือตายเท่านั้น"

 ครั้งแรกที่ฟังคำสอน ว่า “หมั่นทำเข้าไว้ ให้ดูจิต รักษาจิต”  ตัวผมเอง เข้าใจแต่ผิวเผิน คิดว่า หลวงปู่ ให้เรามีสมาธิภาวนา ตลอด  แต่เมื่ออ่าน ข้อความนี้ว่า         

  นักปฏิบัติใช้สติดูจิตเพื่อกำหนดรู้ สภาวะ (ว่ามีโกรธ โลภ หลง อันใดครอบงำจิตอยู่) เพื่อจะใช้ปัญญาและความเพียรในการ "รักษาจิต" (ให้ปราศจากโกรธ โลภ หลง มาครอบงำจิต)

   ทำให้เข้าใจในหัวข้อนี้ครับ จะพยายามปฏิบัติต่อไป ให้สามารถดูจิต รักษาจิต ให้ได้

ดูจิตดี ๆ ผู้ดูกับสิ่งที่ถูกดู หรือผู้รู้กับอารมณ์ที่ถูกรู้ ก็อยู่กันคนละส่วน เหมือนนั่งดูภาพยนตร์ด้วยใจเป็นกลาง ๆ ไม่ได้หวั่นไหวหรือหัวเราะ-ร้องไห้ไปกับเนื้อหาของภาพยนตร์

ดูจิตไม่ดี ก็เหมือนกระโจนออกไปจากฝั่งผู้รู้ ...มีหวังตกเหว ไปสู่ความยินดียินร้าย เป็นเนื้อเดียวกันกับอารมณ์ที่มากระทบ

  อ่านพบส่วนหนึ่งของโอวาทธรรมของท่านหลวงตามหาบัว ที่กล่าวถึงกิเลส มหาสมุทร ความเย็นใจ  ไว้ว่า

"กิเลสที่มีความหนาแน่นภายในใจของเรานั้น เหมือนกับน้ำในมหาสมุทร ใจของเราเองที่ทรงตัวอยู่ในเวลานี้ หากมีอรรถมีธรรมบ้างเล็กน้อยก็เหมือนกับนั่งเรือเล็ก ๆ นั้น ถ้าไม่ใช่เรือใหญ่ที่เป็นเรือเดินสมุทรจริง ๆ แล้วเราจะหาความแน่นอนในใจไม่ได้เลย

การอยู่ในท่ามกลางแห่งกิเลสอาสวะทั้งหลาย เป็นเหมือนท้องฟ้ามหาสมุทร ครอบหัวใจเราอยู่ตลอดเวลา จึงไม่เป็นที่แน่ใจได้เลยว่า เราจะล่มจมกับมันเมื่อไร

ในขณะนี้ก็อยู่ในท่ามกลางมหาสมุทรทะเล คือกิเลสประเภทต่าง ๆ อยู่แล้ว เราจึงควรเสาะแสวงหาที่พึ่งตั้งแต่สมาธิขึ้นไป โดยมีศีลเป็นภาคพื้นรักษาอยู่ตลอดเวลา สมาธิคือความสงบใจ ก็เทียบกับเรือลำใหญ่ลำหนึ่ง ให้ใจเราได้มีความสงบเหมือนกับเรือเราทอดสมอไว้กลางมหาสมุทร เราก็เย็นใจ"

_{"หลวงปู่ท่านไม่ให้เราคาดหวังในส่วนผล (เพราะมันจะแล่นไปสู่ตัณหาได้ง่าย) หากแต่ท่านให้เรามุ่งที่ส่วนเหตุ ดังที่ท่านอุปมาการปฏิบัติก็เหมือนกับการปลูกต้นไม้ ให้เราสนใจในส่วนเหตุ (ของการเติบโตของต้นไม้) คือการรดน้ำ พรวนดิน ระวังศัตรูพืช ฯลฯ ส่วนว่าต้นไม้จะออกดอกออกผลเมื่อไร ไม่ต้องไปนั่งเฝ้าคาดคั้นมัน (เพียงตั้งความเชื่อมั่นว่า เมื่อสร้างส่วนเหตุอย่างถูกต้องแล้ว ผลย่อมเกิดขึ้นแน่นอน)"}

   _{คำสอนของหลวงปู่ ฟังแล้วเข้าใจง่าย ขอบคุณพี่พรสิทธิ์ที่นำคำสอนแท้ๆ มาถ่ายทอด  ขอบคุณคุณเพียงดิน ที่นำคำสอนของหลวงตา มาเสริม ขยาย ครับ}

อนุโมทนาครับ