การปฏิสันถารนั้น จัดว่าเป็นเรื่องที่สำคัญที่ไม่ควรมองข้าม เพราะขนาดพระพุทธองค์ก็ยังจัดไว้ให้เป็นข้อวัตรอันหนึ่งที่ต้องทำด้วยความเคารพ ให้เกียรติกันและกัน ซึ่งการปฏิสันถารนั้นมีทั้งด้วยวัตถุเช่นเครื่องดื่มของว่าง และที่สำคัญปฏิสันถารด้วยธรรม พูดจาปราศรัยเป็นอรรถเป็นธรรม ยังจิตให้แช่มชื่นและตั้งอยู่ในความไม่ประมาท

หลวงปู่ดู่ก็เช่นกัน ท่านทำข้อวัตรในเรื่องปฏิสันถารไว้เป็นแบบอย่างที่น่าประทับใจยิ่ง ไม่ว่าจะเป็นคนเก่าคนใหม่ท่านจะกล่าวทักทาย หรือแม้จะกราบท่านจากระยะไกล ด้วยระยะหลัง ๆ มีผู้คนมากันจำนวนมาก ท่านจะส่งสายตาและยิ้มน้อย ๆ มาจากระยะไกลเพื่อเป็นการทักทายเช่นกัน

หากช่วงไหนคนน้อย ท่านก็อาจรินน้ำชาให้ดื่ม หากมากันมากท่านก็เอ่ยปากให้รินน้ำชาดื่มกัน กาน้ำชาของหลวงปู่จะไม่เคยแห้ง เพราะจะคอยมีคนมาช่วยกันเติมอยู่ตลอด น้ำชาของหลวงปู่ก็คือน้ำมนต์นั่นเอง บางคนขอรินเอากลับไปบ้านก็มี บางคนรู้สึกว่าถ้วยน้ำชาใบเล็ก ๆ ไม่ถึงใจ ขอรินใส่แก้วใบใหญ่หรือใส่ขันดื่มกันเป็นล่ำเป็นสันก็มี

การปฏิสันถารด้วยวัตถุคือน้ำร้อนน้ำชาถือเป็นส่วนประกอบ แต่การปฏิสันถารที่เป็นหัวใจก็คือ ธรรมปฏิสันถารของหลวงปู่ที่จะทำให้การมากราบหลวงปู่ได้ประโยชน์สูงสุด เพราะผู้มาจะได้ธรรมที่มีค่าติดตัวติดใจกลับบ้านไป เรียกว่ายามอยู่สนทนากับท่านก็อิ่มเอมใจ ยามกลับไปก็ได้หลักดำเนินชีวิตและพลังใจในการปฏิบัติมิให้เป็นโมฆะบุรุษในการเกิดมาชาติหนึ่ง

การปฏิสันถารของหลวงปู่ทำโดยไม่มีเลือกที่รักผลักที่ชัง ไม่มีเลือกคนรวยหรือคนจน  คนกรุงหรือชาวบ้าน ศิษย์เก่าหรือศิษย์ใหม่ ฯลฯ เวลาไปกราบหลวงปู่ ทุกคนจึงเท่าเทียมและเสมอภาคกันหมด จะเห็นชัดอีกตอนหนึ่งก็คือช่วงถวายอาหารหลวงปู่เสร็จและรับเอาอาหารที่เหลือมารับประทานร่วมกัน 

ทุกคนจะช่วยกันรับและส่งต่ออาหารที่หน้าหลวงปู่มาวางเรียงรายที่หน้ากุฏิ แล้วก็แบ่งที่นั่งเป็นสองฟาก ตักข้าวส่งให้กัน และรับประทานอาหารร่วมกันด้วยความสงบสำรวม ไม่พูดจาหรือส่งเสียง ตามที่หลวงปู่อบรมสั่งสอนไว้

ที่นั่งรับประทานอาหารร่วมกันนั้นก็มีคนทุกระดับและทุกวัย รวมไปถึงนายจ้างและลูกจ้างที่มาด้วยกัน ก็นั่งรับประทานอาหารด้วยกัน บรรยากาศจึงเต็มไปด้วยความไร้ศักดินาอย่างโลกสมมติ มีแต่บรรยากาศแห่งมิตรไมตรี ไม่มีการแบ่งแยกกลุ่มเล็กกลุ่มน้อย นี้อาจเป็นอุบายของหลวงปู่อันหนึ่งที่ต้องการทำลายทิฏฐิมานะของคนมาวัดให้เบาบางลง ๆ ซึ่งนับเป็นวิธีที่ได้ผลดีเยี่ยมอีกวิธีหนึ่ง ทั้งนี้ก็อาศัยธรรมปฏิสันถารที่น่าประทับใจของหลวงปู่เป็นจุดเริ่มนั่นเอง 

อนุโมทนาครับ

โมทนาครับ

กราบหลวงปู่ครับ