“บ้านที่แท้จริง” นี้ คือบ้านที่อยู่ในใจเรา ซึ่งบางครั้งก็เรียกว่า “เครื่องอยู่ในใจ” บ้าง “วิหารธรรม” บ้าง ฯลฯ

 บ้านที่แท้จริง ต่างจากบ้านภายนอก เพราะบ้านภายนอกคนอื่นสร้างให้เราได้ แต่บ้านที่แท้จริงในใจเรานั้นเป็นสิ่งที่ใคร ๆ จะสร้างให้เรามิได้ พระพุทธเจ้า หลวงปู่ครูบาอาจารย์ก็สร้างให้เราไม่ได้ เราต้องสร้างเอาเอง พอสร้างขึ้นมาบ้างแล้ว จนได้หลังคา ได้ผนังกั้น พอป้องกันแดดฝนและเหลือบยุง เราซึ่งเป็นผู้อยู่อาศัยก็ย่อมได้รับความสุขความปลอดภัย ไม่ต้องตากแดดตากฝนหรือโดนเหลือบยุงกัดเอาให้ได้รับความทุกข์ร้อน

 บ้านภายนอกติดตามคุ้มครองปกปักรักษาเราไม่ได้ เพราะมันตั้งอยู่กับที่ แต่บ้านภายในมันตามเราไปได้ทุกหนทุกแห่ง ไม่ว่าจะเจอสิ่งกระทบซึ่งเทียบได้กับแดดฝนเหลือบยุง ฯลฯ มันก็ช่วยป้องกันทุกข์ภัยอันตรายจากสิ่งเหล่านี้ได้ ในยามที่ประสบโลกธรรมก็ช่วยให้เราประคองตัวอยู่ได้โดยไม่จ่มจ่อมอยู่กับทุกข์ ในยามแก่ เจ็บ พลัดพรากจากบุคคลอันเป็นที่รัก ฯลฯ กระทั่งใกล้ตาย มันก็ช่วยเราได้ เป็นที่พึ่งแก่เราได้ เพราะบ้านหลังนี้ มันเป็นบ้านที่แท้จริงที่ให้ความอบอุ่นและป้องกันภัยได้จริง เป็นบ้านซึ่งเป็นที่สถิตย์แห่งคุณพระพุทธ คุณพระธรรม คุณพระสงฆ์ เป็นบ้านที่ส่งรัศมีแห่งความสะอาด สว่าง สงบ และอาการแห่งความรู้ ตื่น เบิกบาน

 ในชีวิตที่เกิดมาชาติหนึ่ง จึงเป็นหน้าที่ของทุกคนผู้ขวนขวายตนให้พ้นทุกข์ ที่จะต้องสร้างบ้านหรือเครื่องอยู่ในจิตใจให้มั่นคงแข็งแรง และต้องเร่งสร้างกันทุกวันทุกคืนตลอดเวลาตั้งแต่ตื่นนอนกระทั่งหลับไป   แม้จะยังเป็นหลังน้อย ๆ ไม่ใหญ่โตหรูหรา แต่ขอให้ได้ใช้งานหลบฝนหลบแดดบ้างก็ยังดี 

 ที่สำคัญเมื่อมีบ้านในใจขึ้นบ้างแล้ว ก็ง่ายขึ้นที่จะต่อยอดในทางปัญญา ถ้าบ้านไม่แข็งแรง ความขี้โลภขี้โกรธขี้หลงก็รุนแรง แต่ถ้าบ้านแข็งแรง ความขี้โลภขี้โกรธขี้หลงก็เบาบาง

เคยได้เรียนถามหลวงปู่ดู่ถึงอุปกรณ์การสร้างบ้านภายในที่จะเป็นที่พักพิงอาศัยแก่เราได้ ท่านก็สรุปเป็นภาพรวมว่า คือ “การเจริญกายสุจริต วจีสุจริต และมโนสุจริต” จะมีอะไรบ้างก็คงให้ไปศึกษาเพิ่มเติมกันเอาเอง แต่พอแคบเข้ามาทางด้านจิตตภาวนา ก็ให้ “หมั่นภาวนา” ตั้งแต่ “หมั่นบริกรรมภาวนาไตรสรณคมน์” ที่ว่าเป็นการเกลี่ยจิตในระหว่างวัน ไปกระทั่งการเจริญสมาธิภาวนาทั้งในด้านความสงบใจและการเจริญทางด้านปัญญา

 การสร้างบ้านที่แท้จริงที่เป็นบ้านภายในนี้สำคัญมากที่สุดทีเดียว ถ้าแม้เราเองยังไม่มีบ้านที่อบอุ่นแล้วเราจะไปช่วยใครเขาได้ เพราะว่าเราเองก็ยังพร่องอยู่ หลวงปู่ชาเคยให้โอวาทที่จับใจมากว่า “ผู้ที่มุ่งสอนผู้อื่น โดยที่ไม่สอนตน ไม่อบรมตนเองนั้นเรียกว่า บัณฑิตทราม”

บ้านที่แท้จริงเป็นหน้าที่ความรับผิดชอบที่ทุกชีวิตต้องเร่งสร้างก่อนที่จะสายเกินไป การไปดูไปรู้ไปอยู่ใกล้บ้านใหญ่โตหรูหราของครูบาอาจารย์ ก็ใช่ว่าเราจะมีบ้านเกิดขึ้นมาอัตโนมัต นั่นเป็นเพียงอุปาทาน เพราะบ้านใคร ๆ ต่างก็ต้องสร้างเอาเองทั้งสิ้น จะสร้างได้บ้านเล็ก ๆ ก็ให้ภูมิใจว่าอย่างน้อยเรามีที่หลบแดดบ้างแล้ว ไม่ถูกโลกธรรมเผาจนไหม้เกรียม สร้างบ้านภายในให้มั่นคงเป็นที่อาศัยที่อบอุ่นปลอดภัยในระหว่างทางแห่งสังสารวัฏได้แล้ว ก็พัฒนาต่อไปให้จนกว่าจะถึงที่สุดแห่งธรรมแล้วเท่านั้น เราจึงจะสามารถทิ้งได้ทั้งบ้านภายนอกและแม้กระทั่งบ้านภายใน