เมื่อวาน (พฤหัสบดีที่ ๒๗ มกราคม ๒๕๕๔) มีเพื่อนได้ไปกราบเยี่ยมดูอาการของหลวงตามหาบัว วัดป่าบ้านตาด เขาเล่าให้ฟังว่าท่านหลวงตา แม้จะมีร่างกายที่ซูบผอมมากเพราะท่านฉันอะไรไม่ได้มาหลายวันแล้ว และนอนอยู่แต่ในห้องปลอดเชื้อที่สร้างขึ้นเฉพาะกิจ แต่ที่เห็นผิดสังเกตก็คือท่านผุดผ่องมากจริง ๆ

ฟังมาถึงตอนนี้แล้วก็อดคิดถึงหลวงปู่ไม่ได้ว่า เมื่อคราวที่หลวงปู่จะจากไปนั้น ท่านผ่องใสมากและมากที่สุดในวันสุดท้ายก่อนที่ท่านจะละสังขาร ความผุดผ่องของผิวกายท่านเป็นทีสะดุดตาคนที่ไปกราบนมัสการท่าน

หากเทียบเคียงกับพุทธประวัติ พระพุทธองค์ก็มีผิวกายที่ผุดผ่องที่สุดใน ๒ วาระ คือ ๑. วาระที่ตรัสรู้ และ ๒. วาระที่จะเสด็จดับขันธปรินิพพาน

อย่างไรก็ดี ครูบาอาจารย์ที่ท่านพ้นแล้ว และหากประกอบด้วยคุณธรรมพิเศษนั้น เป็นการคาดเดาได้ยากถึงความเป็นไปแห่งอาการของสังขารขันธ์ของท่าน ดังซินแสจีนที่ไปตรวจชีพจรของหลวงตาถึงกับเอ่ยปากยอมรับนับถือท่านว่าท่านทำได้อย่างไร วันนี้ไปแมะดูอาการก็พบว่าท่านทรุดหนัก พออีกวันหนึ่ง ชีพจรท่านเปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิงทั้ง ๆ ที่ท่านไม่ได้รับยาใด ๆ

พระที่อุปัฏฐากท่านก็สันนิษฐานว่าหลวงตาท่านรักษาองค์ท่านอยู่ เพราะบางวันจะมีกลิ่นเหม็นออกตามผิวหนังท่าน แต่พอวันต่อมากลิ่นก็หายไป คล้ายกับว่าท่านขับสิ่งที่เป็นพิษออกมาทางผิวหนัง

ครูบาอาจารย์แทบทุกองค์จะมีลักษณะเหมือนกันอย่างหนึ่งก็คือจะไม่ค่อยยอมไปโรงพยาบาลง่าย ๆ พอหมอขอตรวจเช็คร่างกายท่านที่วัดเหมือนจะหาข้อมูลสนับสนุนว่าหลวงปู่หลวงตาอาการน่าเป็นห่วงแล้วนะ ขอนิมนต์ไปรักษาต่อที่โรงพยาบาลโดยด่วนเถิด หลวงปู่หลวงตาก็มักเข้าสมาธิใช้ธรรมโอสถรักษาธาตุขันธ์โดยด่วน ทำให้หมอมักจะผิดหวังเพราะผลการตรวจเช็คมักไม่เป็นไปตามคาด เรื่องนี้หลวงตามหาบัวและหลวงปู่ดู่ก็ทำมาแล้วเช่นกัน ดังนั้นอาการของท่านจึงแปรผันขึ้นลงเร็วมาก

เวลาเห็นสังขารขันธ์ของครูบาอาจารย์ผุดผ่องมาก ๆ ด้านหนึ่งก็รู้สึกดี แต่ในขณะเดียวกัน อีกด้านหนึ่งก็อดกังวลใจไม่ได้ว่าครูบาอาจารย์ท่านตั้งใจจะละสังขารแล้วหรือไม่หนอ

เป็นข้อสังเกตที่ชัดเจนและเป็นจริงแล้วในวันนี้ครับ วันที่หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน ท่านละสังขารจากไป สิ้นแสงแห่งธรรมไปอีกหนึ่งดวง

ท่านเคยสอนว่า..."หาธรรมะ ไม่ต้องไปหาที่ไหนไกลหรอก อย่าให้เลยกายเลยใจของเรานี้"

เป็นการยากจริง ๆ ที่จะหาพระองค์ใดมาแทนที่หลวงตามหาบัว ครูอาจารย์ทางโลกนั้นยังแทนกันไม่ยาก แต่ทางธรรมนี่ เป็นเรื่องของการสั่งสมบุญบารมีมาหลายภพชาติ จึงยากจะแทนกันได้

หลวงตาท่านสมเป็นแม่ทัพเอกของหลวงปู่มั่น ท่านไม่เพียงเป็นพระสุปฏิปันโนหรือพระผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ (ขอใช้คำนี้แทนคำว่าพระอริยเจ้าหรือพระอรหันต์ เพราะการจะรู้ได้ว่าใครเป็นอริยะนั้นเป็นวิสัยของพระพุทธเจ้า) โดยองค์ท่านเองแล้ว ท่านยังทำหน้าที่สร้างหรือผลิตพระสุปฏิปันโนขึ้นอีกมากมาย ถ้าเป็นศัพท์สมัยใหม่ก็เรียกว่า train the trainers เพื่อให้อายุพระศาสนาและวงกรรมฐานยาวนานออกไปจนกว่าจะหมดเหตุปัจจัยที่พระศาสนาจะตั้งอยู่ได้

มีภาพที่น่าประทับใจมากในตอนก่อนที่หลวงตาจะละสังขาร ๑ วัน ก็คือภาพของครูบาอาจารย์ซึ่งล้วนเป็นพระผู้ใหญ่จำนวนหนึ่ง ได้ก้มกราบหลวงตาใกล้ ๆ ร่างท่านแล้วก็เอาเท้าทั้งสองของหลวงตามาวางไว้บนศีรษะของครูบาอาจารย์เหล่านั้น ด้วยท่านระลึกเสมอว่าหลวงตาเป็นทั้งพ่อ แม่ และครูบาอาจารย์ ซึ่งท่านเหล่านั้นล้วนรู้สึกเป็นหนี้บุญคุณของหลวงตาอย่างหาที่เปรียบมิได้

ในสมัยที่หลวงตาออกปรากฏตัวและเดินสายเรื่องผ้าป่าช่วยชาตินั้น ก็มีคนจำนวนไม่น้อยที่ไม่เคยรู้จักท่านมาก่อน หรือรู้จักท่านไม่ลึกซึ้งพอ ก็พากันกล่าวตำหนิว่าท่านคงอยากดัง แต่คนในวงการจะทราบดีว่าไม่ใช่เช่นนั้นอย่างแน่นอน

หลวงตาออกมาช่วยชาติด้วยความบริสุทธิ์ใจจริง ๆ เพราะแม้ท่านไม่ออกมา หลวงตาก็เป็นพระหมายเลขหนึ่งของพระกรรมฐานสายหลวงปูมั่นอยู่แล้ว ไม่จำเป็นที่ต้องต้องออกมาเปลืองตัวและเหน็ดเหนื่อยเช่นนี้

ปีหนึ่ง ๆ มีคนศรัทธาบริจาคเงินผ่านวัดท่านเป็นร้อยเป็นพันล้าน ท่านก็จัดสรรต่อไปเพื่อสาธารณประโยชน์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งโรงพยาบาลทั้งของคนและของสัตว์นับเป็นร้อย ๆ โรงพยาบาล ในขณะที่กุฏิในวัดท่านก็ยังคงไม่มีไฟฟ้าใช้ เพื่อรักษาข้อวัตรปฏิบัติของวัดป่า

จากนี้คงไม่ได้เห็นภาพหลวงตาออกมาโปรดญาติโยมดังแต่ก่อน ถึงกาลเวลาอันสมควรที่ท่านจะได้พัก ในฐานะที่เสร็จกิจทั้งประโยชน์ตนและประโยชน์ผู้อื่น