เนื่องจากมีโอกาสได้อ่านหนังสือ "กิ่งก้านแห่งโพธิญาณ" ที่ระลึกในพิธีเปิดอนุสรณ์สถานบูรพาจารย์ พระโพธิญาณเถร (ชา สุภัทโท) ณ วัดป่าอัมพวัน

หนังสือนี้ พระอาจารย์จันดี กันตสาโร เจ้าอาวาสวัดป่าอัมพวัน เป็นผู้ริเริ่มให้จัดทำ มีเนื้อหาที่น่าประทับใจมาก เพราะเป็นการรวบรวมคติธรรมและความประทับใจในหลวงพ่อชาที่บรรดาศิษยานุศิษย์ที่เป็นพระภิกษุสงฆ์ที่เคยร่วมศึกษาข้อวัตรปฏิบัติกับหลวงพ่อชาบันทึกไว้

เพียงดินเห็นว่าน่าจะเป็นการสร้างกำลังใจแก่สมาชิกบ้านหลวงปู่อมยิ้มได้ไม่น้อยทีเดียว โดยจะค่อย ๆ ทยอยนำมาลงให้ได้อ่านกันนะคะ

พระอาจารย์ปสนฺโน

วัดป่าอภัยคีรี ประเทศสหรัฐอเมริกา

   ตัวอย่างหนึ่งที่หลวงพ่อชาพูดให้ฟังก็คือ ปฏิบัติให้เหมือนกับการเลี้ยงเด็ก พ่อแม่ที่ดีต้องรู้จักว่าเวลาใดควรให้กำลังใจและอบรมลูกด้วยความอ่อนโยน และเวลาใดที่ควรจะเข้มงวดควบคุมให้อยู่ในขอบเขต

   ถ้าลูกได้รับการเลี้ยงดูหนักไปทางด้านใดด้านหนึ่งก็จะเติบโตอย่างไม่เหมาะสมงดงาม เช่นเดียวกับจิตใจ ถ้าเราเอาแต่บีบคั้นดุด่าว่ากล่าวและใส่สารพัดความกลัวลงไปใจก็จะไม่เป็นสุข ไม่แจ่มใสเบิกบาน เพราะฉะนั้น จึงต้องรู้จักความพอดีในการปฏิบัติ บางครั้งต้องมีช่วงเวลาที่เข้มงวดมีวินัยในตัวเอง บังคับตนเองบ้าง แต่บางช่วงเวลาก็ต้องรู้จักผ่อนคลาย การปฏิบัติที่ดีต้องเกิดความสงบและมีความเข้าใจ เราจึงมุ่งเน้นความพอดีและไม่มีสูตรตายตัวในการปฏิบัติ

   หลวงพ่อชามีหลากหลายวิธีในการให้กำลังใจลูกศิษย์ ครั้งหนึ่งท่านใช้ต้นมะพร้าวเป็นตัวอย่าง ต้นมะพร้าวดูดซึมสารอาหารจากดินและน้ำที่อยู่รอบ ๆ ต้นของมัน ทั้งสิ่งที่สะอาดและสกปรก เหมือนเราที่ต้องพบเจอทั้งสิ่งที่ดีและไม่ดี ซึ่งเราจำเป็นต้องปรับเปลี่ยนให้เป็นความสุข สงบ และเกิดปัญญา ดังนั้นมรดกที่สำคัญของหลวงพ่อชาน่าจะเป็นความสามารถในการเน้นย้ำให้เห็นคุณค่าของการมีความเห็นถูกและการปฏิบัติด้วยความพอดี หลวงพ่อทำให้เราเชื่อมั่นว่าเป็นสิ่งที่ทำได้จริง

   ครั้งหนึ่งท่านมีปัญหาเกี่ยวกับผิวหนัง อาตมาช่วยทายาลดการอักเสบให้ท่าน โดยต้องถอดสบงออกเพื่อทายาให้ที่หลัง ขา และก้น จู่ ๆ หลวงพ่อชาก็ถามว่า "เป็นยังไง...ก้นหลวงพ่อสวยไหม? ไม่มีอะไรสวยงาม ไม่มีใครอยากแก่ แต่ทุกคนเมื่อแก่แล้วก็ต้องเป็นอย่างนี้กันทั้งนั้น" นี่เป็นคำสอนของท่านเพื่อให้เราเข้าถึง "การปล่อยวาง"

พระอาจารย์จำลอง กิตฺติปุญโญ

ที่พักสงฆ์เนกขัมมาภิรมย์ จ. อุบลราชธานี

   หลวงปู่ท่านเน้นสอนให้ผู้ปฏิบัติธรรมมีสติสัมปชัญญะกำกับตัวตลอดทุกอิริยาบถ

   ท่านสอนว่าหากผู้รู้เกิดขึ้นที่ใจจะได้ฟังธรรมของพระพุทธเจ้าตลอดเวลา

   ท่านสอนให้ลูกศิษย์รู้ว่าอารมณ์ทั้งหลายเหมือนงูพิษ ถ้าไม่มีสิ่งใดมาขวางทาง งูก็เลื้อยไปตามธรรมชาติของมัน แม้พิษของงูจะมีอยู่แต่ก็ไม่เกิดอันตราย

   อุปมาเหมือนบุคคลที่ฉลาดในอารมณ์ จะไม่ยึดมั่นถือมั่นในอารมณ์ทั้งหลาย อารมณ์ดีก็ปล่อยไป อารมณ์ชั่วก็ปล่อยไป อารมณ์ที่เป็นสุขก็ปล่อยไป อารมณ์ที่เป็นทุกข์ก็ปล่อยไป มีสติกำหนดรู้ความสิ้นความเสื่อมของอารมณ์ทั้งหลาย แล้วปล่อยไปตามเรื่องของมัน

   หลวงปู่ท่านสอนว่าอย่าแบกอารมณ์ อย่าหลงโลก อย่าหลงอารมณ์

   เมื่อเราทำผู้รู้ให้ตื่นอยู่เสมอ จิตก็จะเห็นอารมณ์ตลอดเวลาว่ามันไม่เที่ยง สุขเกิดขึ้นมาก็ไม่แน่ ทุกข์เกิดขึ้นมาก็ไม่แน่ อารมณ์ทั้งหลายมีความสิ้นไปเสื่อมไปตามธรรมชาติของมัน

   ก่อนที่พระพุทธองค์จะบังเกิดขึ้นในโลก สิ่งทั้งปวงก็เกิดดับอยู่อย่างนี้ เหล่านี้ล้วนเป็นเมตตาจิตเมตตาธรรมจากหลวงปู่ชา 

พระพุทธรูปภายในศาลาฉัน

อาศัยกิเลสเพื่อละกิเลส

บางครั้งเมื่อโดนหนามยอกก็ต้องเอาหนามบ่ง ถ้าไม่เจ็บแล้วไม่จำ

กิเลสย่อมมีได้แก่ปุถุชนทั่วไป

ไม่มีใครบริสุทธิ์หมดจดมาก่อน เพราะกิเลสเป็นเหตุให้ทำกรรม

เมื่อทำกรรมก็ย่อมได้รับผลของกรรม

ถ้าเป็นกรรมไม่ดี ผลที่ได้รับคือความทุกข์ แต่ก็เพราะความทุกข์นั้นเอง เป็นเหตุให้เขาดิ้นรน แสวงหาหนทางแห่งความพ้นทุกข์

กำลังแห่งกิเลสเหมือนกำลังแห่งช้างอันธพาลที่ตกมัน

ธรรมะมีกำลังดุจราชสีห์ที่บันลือสีหนาท ประกาศสงครามกับกิเลสตัณหา จนเป็นผู้ชนะ มีอำนาจเหนือสัตว์ทั้งปวง

หลวงพ่อชาให้ข้อคิดไว้ว่า "ความสงบพบได้ในความวุ่นวาย ความสุขพบได้ในความทุกข์"

ผู้มีปัญญาย่อมแสวงหาธรรมและพึงละอธรรมเสีย

พระครูปัญญธรรมโสภิต (สมใบ ปญฺญาธโร)

วัดป่าธรรมวิเวการาม จ. ยโสธร

   หลวงปู่เทศน์ว่า บางคนปฏิบัติเหมือนสุนัขหัวเป็นแผลวิ่งหนีแมลงวันหัวซุกหัวซุน จะไปหลบที่พุ่มไม้พุ่มไหนแมลงวันก็ตามไปรบกวนตลอด

   เขาจะโทษแต่แมลงวัน เขาจะไม่โทษตัวเองเลยว่าหัวเขาเป็นแผล

   เหมือนคนบางคนเขาแสวงหาสำนักปฏิบัติธรรม แสวงหาครูอาจารย์ดี ๆ ที่ช่วยทำเขาให้สงบ แต่ก็ยังไม่เจอเลย ถ้าเขาเข้าใจ สงบหรือไม่สงบอยู่ที่ตัวเราเอง ถ้าแผลหายแล้วแมลงวันก็หายไปเอง จะยืน เดิน นั่งนอนมันก็เป็นสมาธิ จากอารมณ์สมถกัมมัฏฐานยกขึ้นสู่อารมณ์ของวิปัสสนากัมมัฏฐาน

ทางเดินรอบอาคารอนุสรณ์สถานมีจุดเริ่มต้นและมีจุดสิ้นสุด

แต่การเดินทางของเราในสังสารวัฏนี้มิรู้เมื่อไหร่จะถึงจุดสิ้นสุด?

"ความเพียรของเรา เป็นเครื่องนำธุระไปให้สมหวัง

นำไปถึงความเกษมจากโยคะ ไปไม่ถอยหลังยังที่ซึ่งบุคคลไปแล้วไม่เศร้าโศก"

คู่

สุข-สุข

ทุกข์-ทุกข์

สุข-ทุกข์

ไม่สุข-ไม่ทุกข์

หลวงพ่อเรืองฤทธิ์ จนฺทสโร

วัดป่าพรหมประทาน จ. ร้อยเอ็ด

   ครูบาอาจารย์สอนว่า ต้องขยันหมั่นเพียร พิจารณาดูว่าจิตของเรามันอยู่ที่ไหน มันเห็นอะไร สิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นในใจ แล้วมันเป็นอย่างไร

   เมื่อก่อน อาตมาก็ลำบากเหมือนกัน จนกระทั่งเคยไปกราบเรียนหลวงปู่ชาว่า "กระผมเคยอ่านประวัติพระสาวก ฟังเทศน์กัณฑ์เดียว แล้วบรรลุธรรม สำเร็จมรรคผลนิพพาน ได้ดวงตาเห็นธรรม" หลวงปู่หัวเราะแล้วพูดว่า "ผีบ้าเอ๊ย! อยากเป็นพระอรหันต์อย่างนั้นเหรอ?" อาตมาก็ตอบว่า "อยากได้ครับ ถ้าไม่อยากได้ผมคงไม่มาแสวงหา"  หลวงปู่พูดต่อไปว่า "ผีบ้าเอ๊ย!"

   ถ้าทุกข์มันเหลือน้อย ภพชาติมันก็น้อย ถ้าทุกข์มันหมดไป ภพชาติมันก็หมด อะไรเป็นต้นเหตุให้เกิดทุกข์ โลภะ โทสะ โมหะ...